He var mı?

Gomidas ve Kınalıada

Gomidas Vartabed, 1914-1916 yılları arasında Kınalıada’ya sık sık gelmiştir. Eski adı Ağasi, şimdi ise Fazıl Hüsnü Aykaç isimli sokağın bitimindeki 76 numarada, odaları özellikle Ermeni aydınlara pansiyon olarak kiraya verilen iki katlı ahşap evde Şahan Berberyan, Panos Terlemezyan gibi aydın ve sanatçıların yanı sıra Gomidas Vartabed de konaklardı. Panos Terlemezyan’ın Gomidas Vartabed’i bir halı üzerinde oturmuş ve çam ağacına yaslanmış gösteren 1913 tarihli yağlıboya tablosu eski adalı Bercuhi Şnorhkyan’a göre Kınalıada’da yapılmıştır. Oysa Terlemezyan’ın o tabloyu Kütahya kaplıcalarına yakın bir yerde yaptığı yönünde iddialar da mevcuttur. Vartabed’in İstanbul Pangaltı’daki ikametgahını Terlemezyan ile paylaştığı düşünülürse ressamın aynı üslupla birkaç tablo daha boyamış olması ve iki dostun birlikte birkaç kez Kınalıada’ya gelmiş olmaları ihtimal dışı değildir.

Gomidas Vartabed’in İstanbul’da geçirdiği yazlardan pay biçerek onun Kınalıada’da kaldığı dönemin büyük ihtimalle 1914 yazı olduğunu söyleyebiliriz. Çankırı sürgününden döndüğünde de 1915 ve 1916 yazlarında Ada’ya gelmiş olabilir.

Gomidas Vartabed’in rahatsızlığının başlangıç döneminde yanından neredeyse hiç ayrılmayan Asdvadzadur Harents, hatıralarında: “Ekim 1916’da durumunda değişiklikler görülmeye başladı, her hafta neşesi giderek azalıyordu. Özellikle şu aklımdan hiç çıkmıyor: Bizi ziyaret ettiği son hafta güneşten dolayı hoşnutsuz ve kızgındı, oysa Kınalıada’da bulunduğu zamanlarda güneşin doğuşunun tadını çıkarırdı” der. Kınalıada Kilisesi, tepelikler ve çamlar melankolik Gomidas’ın kederli sesini sık sık dinlemiş olsalar gerek.

Kaynak: Krikor Damadyan ve Vağarşak Seropyan’ın derlediği 2007 tarihli Nersesyan Korosu adlı kitapta yer alan Adalı Episkopos Mesrob imzalı ‘Gomidas Vartabed ve Kınalıada’ adlı makale